Pod naslovom „Anarhofilm / Antifilm / Alternativni film – filmski eksperimenti u Jugoslaviji, Galerija Greta u Zagrebu ugošćuje u subotu, 5. prosinca 2015. edukativni program o amaterskom, alternativnom i eksperimentalnom filmu u Jugoslaviji, sastavljen od predavanja i projekcija antologijskih alternativnih filmova. Riječ u nizu od tri seminara posvećena istraživanju jugoslavenske eksperimentalno-filmske i kinoklupske proizvodnje, kojima će se kroz izlaganja, razgovore i projekcije odabranih filmova nastojati otvoriti glasniji dijalog o ovom manje poznatom segmentu filmskog stvaralaštva regije. Predavači su Aleksandra Sekulić iz Beograda te Vanja Obad i Petra Belc iz Zagreba, a veći broj filmova ustupio je arhiv Hrvatskog filmskog saveza.
Program:
18:00 — 19:30
Izlaganja i razgovor
÷ Aleksandra Sekulić: Pojam alternativnog filma u Beogradu
÷ Vanja Obad: Povijesno/stilski pregled hrvatskog eksperimentalnog filma
÷ Petra Belc: Uvod + Pansini Antifilm: filmske provokacije i misao drugim sredstvima
20:00 — 22:15
Projekcija odabranih naslova jugoslavenskog eksperimentalnog filma
+ program je obrazovnog karaktera i ulaz se ne naplaćuje
********************************************
Jugoslavenski neprofesijski film zadnjih je godina postao značajna istraživačka tema kustosa, filmskih programera i društveno-humanističkih znanstvenika, čemu svjedoče njegove retrospektive na međunarodnim filmskim festivalima, izložbe u muzejima suvremene umjetnosti i recentne publikacije — kao što su Surfing the Black (2012) i Kino drugim sredstvima (2012) — koje se ovom filmskom formom bave u širem kontekstu. Pitanja koja pritom jugoslavenske eksperimentalne filmske prakse danas otvaraju nerazdvojiva su od političkog i umjetničkog konteksta SFRJ, a podjednako obuhvaćaju teme filmskih arhiva i autorskih prava filmova nastalih u republičkim koprodukcijama, pozicije žena u filmu, arhiviranja amaterskog i eksperimentalnog filma, kinotečnih djelatnosti te dostupnosti filmske građe kako istraživačima tako i zainteresiranoj publici.
Prvi u nizu od tri seminara posvećena istraživanju jugoslavenske eksperimentalno-filmske i kinoklupske proizvodnje, kojima će se kroz izlaganja, razgovore i projekcije odabranih filmova nastojati otvoriti glasniji dijalog o ovom manje poznatom segmentu filmskog stvaralaštva regije, ocrtat će problemske rubove polja i ponuditi sistematizaciju njegovih žarišnih točaka.
Počevši s pregledom začetaka prve filmske avangarde u Jugoslaviji posebna će se pažnja posvetiti konceptima antifilma (Zagreb) i alternativnog filma (Beograd), a kroz analizu formalnih i sadržajnih aspekata pojedinih filmova nastalih u beogradskim i hrvatskim kinoklubovima ponudit će se kratak povijesni pregled praćen tipološkom sistematizacijom, kako bi se ustanovile faze, sličnosti i razlike pojedinih perioda ovog razdoblja.
Dođite, slušajte, gledajte, pitajte i razgovarajte!
Bez konvencionalnih predrasuda
Ograničenih individualnih sklonosti
Privatnih ambicija
Ličnih interesa
Tereta idejne ukočenosti
Građanskog malodušja
(Radoslav Putar, GEFF 1963.)
/// jer ///
Vrijednost djelu daju gledaoci, a ne onaj tko se igrao.
(Mihovil Pansini, 'Antifilm i mi', 1963.)
************************************************************************
Program je nastao kroz istraživanje jugoslavenskog eksperimentalnog filma u okviru poslijediplomskog studija na Filozofskom fakultetu u Zagrebu. Realizira se uz financijsku podršku Hrvatskog audiovizualnog centra, i u suradnji s umjetničkom galerijom Greta.
Hvala Akademskom filmskom centru iz Beograda, Hrvatskom filmskom savezu i Hrvatskom filmskom arhivu na filmovima ustupljenima za projekciju.
______________________________________________________
18:00 — 19:30
Izlaganja + razgovor
Vanja Obad: Povijesno/stilski pregled hrvatskog eksperimentalnog filma
Iako prva filmska avangarda na području bivše Jugoslavije ne postoji kao filmski pokret, veze s onodobnim svjetskim filmskim avangardnim pokretom 1920-ih godina ogledaju se ponajprije u proklamacijskim tekstovima, prihvaćanju filma od strane avangardnih pokreta, kao i “filmovima drugim sredstvima” (Levi). Izlaganje prati trasu od začetaka (prve filmske avangarde) do kraja šezdesetih i artikulacije samosvjesnog pokreta (antifilm) eksperimentalnog filma. Pregled, uglavnom hrvatskog eksperimentalnog filma (od početaka kroz poetske igrane i dokumentarne filmove, do redukcionističke obrade u filmovima fiksacije, materijalističkog i konceptualnog filma, ali i onih koji na ideje antifilma gledaju primarno s ironijom), oslanja se prvenstveno na uočljive stilske/povijesne karakteristike.
Vanja Obad
Diplomirao dramaturgiju na Akademiji dramske umjetnosti u Zagrebu. Radio kao predavač Medijske kulture na Učiteljskom fakultetu (u Zagrebu i Čakovcu), kao scenarist, objavio više tekstova, pretežito o eksperimentalnom filmu. Student je poslijediplomskog studija iz područja filmologije na Filozofskom fakultetu u Zagrebu s temom eksperimentalnog filma.
Petra Belc: Pansini Antifilm: filmske provokacije i misao drugim sredstvima
Pojam antifilma, konceptualiziran na razgovorima 1962. i 1963. godine u Kinoklubu Zagreb na inicijativu Tomislava Kobije i Mihovila Pansinija, višestruko je proturječan i poticajan teorijsko-filmski koncept. Veliki odjek ostavio je u krugu beogradskih sineasta, nadahnuvši teoretičara Dušana Stojanovića da definira jednu od klasifikacijskih odrednica Jugoslavenskog eksperimentalnog filma — film fiksacije. Za Stojanovića Zagrebačka škola eksperimentalnog filma bila je pritom “otkriće i najznačajniji događaj u našoj kinematografiji”, razgovore u okviru prvog festivala eksperimentalnog filma GEFF 1963. godine Dušan Makavejev okarakterizirao je kao “dijalog nečuven dotada u jugoslovenskoj kinematografiji”, a redatelj i teoretičar Jovan Jovanović zapisao je kako je GEFF donio “kopernikanski obrat u jugoslovenskom neprofesionalnom filmu”. Izlaganje donosi kraći pregled antifilmskih ideja Mihovila Pansinija temeljem razgovora zabilježenih u Knjizi GEFF-a (1963./1967.) i intervjua koji je dao Miloju Radakoviću 1984. godine, s prijedlogom o konceptualnoj naravi zagrebačkih filmskih eksperimenata 1960-ih godina kao “provokatorskih objekata” (McEvilley).
Petra Belc
Studentica poslijediplomskog doktorskog studija izvedbenih umjetnosti, filma i kulture na Filozofskom fakultetu u Zagrebu, gdje istražuje polje eksperimentalnog filma. Filozofiju i religijske znanosti diplomirala je na Filozofskom fakultetu Družbe Isusove u Zagrebu s temom filozofije fotografije, i završila obrazovni program Ženskih studija pri zagrebačkom Centru za ženske studije. Autorica je raznih stručnih i popkulturnih tekstova, fotografija, filmskih i televizijskih trailera.
Aleksandra Sekulić: Pojam alternativnog filma u Beogradu
Razvoj praksi eksperimentalnog filma u Jugoslaviji je suočen sa ubrzanim procesom depolitizacije i fetišizacije elitne kulture 1970-ih nastavljen u polju koje se naziva alternativnim filmom, čime se na širem društvenom planu ospoljava potencijalnost političkog u eksperimentalnom filmu. Na osnovu svedočenja nekoliko autora ovog perioda u poetici koja nije normativna ili sveobuhvatna, ali koja će se podrazumevati kasnije pod terminom alternativni film, ova praksa opisuje se kao istraživanje “novog jezika samog medija” kojim se “postiže istina nesvodiva na puko tematsko i narativno podražavanje realnosti”, odnosno društveni sadržaj se u umetnosti ne prenosi putem tematike, nego neposredno, u organizaciji same označavalačke ekonomije, čiji je tek sekundarni učinak tematika.
Aleksandra Sekulić
Doktorska kandidatkinja na grupi Teorija umetnosti i medija na Univerzitetu umetnosti u Beogradu. Master studije završila na grupi Menadžment u kulturi i kulturna politika na Balkanu (Univerzitet umetnosti u Beogradu/ Universite Lumiere Lyon 2, UNESCO Chair) sa tezom “Arhiv kao kulturna forma: stvaranje video arhiva i databaza”. Diplomirala Opštu književnost i teoriju književnosti na Filološkom fakultetu u Beogradu. Urednica programa u Centru za kulturnu dekontaminaciju u Beogradu. Sa Brankom Benčić od 2011. ko-kustosica izložbi i programa posvećenih filmu i videu („Video, televizija, anticipacija“ (MSU Beograd, MSU Zagreb) „MAFAF – Pogled iz Beograda“(CZKD),“ Slobodan Šijan: Filmski letak“ (MMC LUKA, CZKD)). Članica je Low-Fi Video pokreta (1997-2003.), grupe Kosmoplovci (od 2001.) i tima Medijska arheologija. Uređivala i organizovala programe Akademskog filmskog centra u Beogradu od 2005. do 2008. (Festival novog filma i videa ALTERNATIVE FILM/VIDEO, cikluse:” Videografija regiona”, “Video portreti”, “Holandski video u Beogradu”; manifestacija “+- 40 godina-1968-2008”, i drugi).
Odabrani alternativni i anti/filmovi:*
20:00 — 22:15
Projekcija filmova
29’ 10’’
Pripremna faza
Film transa / Poetski igrani film / Dokumentarne tendencije
Mihovil Pansini: Siesta (1958). 5’30
Tomislav Kobija: Autoriteti i kičme (1959). 15’ 40’’
Kokan Rakonjac: Zid (1960). 8’
28’
Prijelazna faza
Film stanja / Materijalni film / Strukturalni film
Ivan Martinac: Suncokreti — Avantira, moja gospođa (1960). 7’
Vlado Petek: Pastelno mračno (1960). 2’50’’
Sava Trifković: Ruke ljubičastih daljina (1962). 11’
Tomislav Gotovac: Prijepodne jednog fauna (1963). 8’
19’ 33’’
Antifilm — Geffovska faza
Mihovil Pansini: K3 čisto nebo bez oblaka (1963). 2’50’’
Ljubiša Grlić: Sobovi, dragi sobovi (1963.) 2’43’’
Milan Šamec: Termiti (1963). 2’
Vlado Petek: Sretanje (1963). 8’
Zlatko Hajdler: Kariokineza (1965). 4’
13’ 30’’
Performans za kameru
Ivo Lukas: Kap po kap do zdrave kose (1966). 13’30’’
11’
Redukcija / Optičko printanje
Vjekoslav Nakić: Kompozicija (1970). 6’
Nikola Đurić: Gavran (1973). 5’
36’ 42’’
Faza obnove i etabliranja
Konceptualni film / Psihodelični film
Mirko Avramović: Bedno stanje i karakterističan pokret (1971). 5’
Milenko Jovanović: Kako su me prvi put fotografisali (1972). 0’ 38’’
Mladen Stilinović: Početnica (1973). 4’55’’
Radoslav Vladić: Dokument (1975). 0’17’’
Predrag Bambić: Oko (1975). 2’52’’
Bojan Jovanović: Praznik (1983). 10’
Ivan Ladislav Galeta: Sfaira 1985-1895 (1984). 9’40’’
Zdravko Mustać: Zovem se film (1987). 3’20’’
*dio filmova pripada digitaliziranoj nerestauriranoj arhivskoj građi