Proces je u suštini zamjena starijih i jeftinijih stambenih zgrada (nekada i cijelih dijelova grada), po pravilu u povijesnim jezgrama ili užim gradskim središtima, skupim objektima u kojima žive imućniji građani, tzv. srednji sloj, a nekadašnje se stanovništvo zbog sve većih troškova života mora seliti u predgrađa ili čak u druge gradove. Ime je dobio po engleskom nazivu za niže plemstvo gentry, a usko je povezan s deindustrijalizacijom i urbanizacijom nauštrb autohtonog stanovništva. Ako je riječ o divljim naseljima, poput favela ili slamova, dotadašnji se stanovnici često prisilno raseljavaju ne vodeći računa o njihovom budućem staništu, pa nekada gentrifikacija ima i obilježja etničkog čišćenja odnosno istiskivanja dotadašnjeg stanovništva u korist nove zajednice. Neki urbanisti smatraju gentrifikaciju oblikom urbane dekadencije odnosno propadanja autohtone građanske kulture.
Jučer je na programu bio osamdesetominutni dokumentarni film Željezni trokut autora Prudence Katze i Williama Lehmana, SAD, o dijelu njujorškog Queensa znanog kao Willets Point, gdje je desetljećima postojala mreža malih autoservisa čiji su vlasnici uglavnom migranti koji svoje obrte vode usprkos izostanku potpore gradskih vlasti, ali kada Željezni trokut privuče pažnju privatnih investitora, koji vide priliku za brzu zaradu i lukrativnu urbanu obnovu, morat će se boriti protiv gentrifikacije i društvenog čišćenja, kamufliranog prividno dobronamjernim planovima obnove. Uvodno je govorio Anthony Killick.
Kadar iz filma Željezni trokut
Znanstveni istraživač i filmaš Anthony Killick doktorirao je iz područja odnosa filmskih festivala, aktivizma i urbanog razvoja na Edge Hill u Liverpoolu i radio na brojnim projektima, uključujući Bristol Radical Film Festival i Liverpool Small Cinema, čiji je suosnivač.
Danas u 19 sati Killick drži predavanje o Videu kao političkom oružju-Gentrifikaciji i klimatskim promjenama, popraćen blokom kratkometražnih filmova aktivističkih video-kolektiva, dok su u 21 sat na programu Ratovi zastava Lynde Good Bryant i dobitnice Oscara Laure Poitras, autorice Citizenfour, portreta slavnog zviždača Edwarda Snowdena, SAD, dugi osamdeset i šest minuta, o procesu gentrifikacije u gradiću Columbus u Ohiju, koji se bavi problemom odnosa imućnih gay bijelaca koji se usele u crnački radnički kvart. Razotkrivaju se brojne predrasude i egocentrični interesi na obje strane, ali i kod svih isti san o posjedovanju vlastitog doma.
Program završava u četvrtak, 18. travnja u 19 sati uz projekciju filma Paula Snga Otimačina: Velika prijevara socijalnih stanova, dugog osamdeset i dvije minute, iz 2017., kada je stanovanje postalo goruće pitanje britanske politike. Film se bavi interesima koji se kriju iza namjernog zapuštanja te potom rušenja i regeneracije zgrada sa subvencioniranim stanovima koje se sustavno odvija tijekom posljednjih trideset godina te prvom, desetominutnom epizodom projekta Vodič kroz krizu stanovanja: Aylesbury Estate o potlačenim stanarima, autora Potent Whispera, odnosno Georgie Stephanoua iz 2018. Oba su filma iz Velike Britanije.
Program se pod nazivom Bitka za kvart: Gentrifikacija na filmu (procesa koji je sve prisutniji, vidljiviji i opterećujući i kod nas) ostvaruje u Kulturnom informativnom centru u Zagrebu, u suradnji sa Subversive Festivalom, filmovi su na engleskom jeziku i bez hrvatskih titlova, a ulaz je slobodan.
Duško Popović
popovicdusko@yahoo.com