ESEJI I OSVRTI

Zlatna vrata komunizma (O filmskoj poetici Aleksandra Dovženka)

UDK: 791.633-051Dovženko, A.

Kao stožeri sovjetskog filma revolucionarnoga razdoblja obično se navode četiri autora: Ejzenštejn, Vertov, Pudovkin i Dovženko. Unatoč »ideologiziranosti«, stvorena su djela izuzetne inovativnosti i velikih umjetničkih dosega, koja će revolucionirati filmsku historiju kroz eminentna sredstva filmske tehnike. Dok je Vertov bio izvorni dokumentarist dinamike revolucionarnog zanosa svojom »kamerom-oko«; Ejzenštejn je predstavljao dramatičara montažnih sklopova u svrhu izlaganja političke ideje, a Pudovkin na neki način utjelovljivao prozaista i epičara u najboljoj tradiciji ruskog romana. Dovženko je, nasuprot njima, »liričar«. Tekst se bavi analizom triju Dovženkovih filmova klasičnog nijemog razdoblja. Povezanost čovjeka sa zemljom, a koja se očituje u svim njegovim ostvarenjima, a posebice u filmu Zemlja, više je od pukog umjetničkog habitusa i prožima cjelokupnu njegovu ličnost. Ona je sveprisutna, bilo da se radi o bajci-legendi kakva je Zvenigora, revolucionarnoj patetici i opsesiji smrću kakav je Arsenal, ili pak poetskim i slikarskim dostignućima, koja dominiraju nad političkom dijalektikom u filmu o (prisilnoj) socijalističkoj kolektivizaciji sela — Zemlja. Članak završava analizom filma Zlatna vrata, posvetom Dovženku što ju je snimila njegova dugogodišnja suradnica i supruga Julija Solnceva.

Marijan Krivak