ANIMACIJSKE STUDIJE

Alexandre Alexéieff

Portret umjetnika u mladosti

UDK: 791.633-051 Alexéieff, A. 791.228(091)

U ovom eseju autor prati život i karijeru slavnog pinscreen umjetnika animacije Alexandra Alexéieffa. Alexandre Alexéieff (Aleksandr Pavlovich Alekseev) rođen je 18. travnja 1901. u Kazanu, u Carskoj Rusiji. Njegov je otac prihvatio mjesto pomorsskog atašea u ruskoj Ambasadi u Constantinopolu, gdje je Alexéieff proveo sretno djetinjstvo. No nakon očeve smrti, obitelj se 1906. vratila u Sant Petersburg. Tamo je polazio Kadetsku Akademiju kako bi postao časnik. Učitelj crtanja na Kadetskoj školi usmjerio ga je da crta iz mašte, a to je kasnije imalo velik utjecaj na Alexéieffov životni put. Zajedno s drugim kadetima bio je izložen strahotama Prvog svjetskog rata, a nakon rata odabrao je život u Parizu. Tamo je povremeno radio kao scenograf i postao dio pariških umjetničkih krugova. 1923. oženio se Alexandrom Grinevsky. Kako je bio u dodiru s pjesnicima nadrealistima i bio sklon njihovoj poeziji, počeo je ilustrirati knjige (prva je bila Soupaultova knjiga o Guillaume Apollinaireu). Alexéieffu je koncept ilustracije značio slobodnu, neovisnu reinterpretaciju literarnog teksta, a uglavnom se bavio tekstovima s kojima je osjećao najjaču povezanost. Alexandrov i Alexandrin brak nije bio sretan. On je 1930. upoznao Amerikanku Claire Parker, i njihova je suradnja završila kao doživotna veza. Inspirativna suradnja s njom postala je skrivena, no moćna sila iza Alexéieffovog rada, naročito kad su se počeli baviti filmom. Inspirirani avangardnim filmovima 30-ih, Alexéieff i Claire stvorili su ’pinscreen’, ploču (’zaslon’) gusto napunjenu tisućama pokretljivih čavlića. Uvlačeći i izvlačeći čavliće na različite visine, i osvjetljavajući ih iskosa, dobili su zasjenjenu grafičku površinu velike rafiniranosti. Mijenjajući grafičku ploču minijaturnim pomacima i snimajući svaki od njih animacijskom kamerom, postigli su slikovnu animaciju. Claire Parker je financirala Alexéieffov prvi pinscreen animirani film — Noć na goloj gori, koji je dobio izvrsne kritike, ali nije bio komercijalno eksploatiran. Film je načinjen u stilu koji je postao Alexéieffov zaštitni znak: bila je to slikovna fantazija zasnovana na glazbi — simfonija Mussorgskog Noć na goloj gori. Kako bi preživjeli, Alexéieff i Parkerova su se počeli baviti marketingom i napravili mnogo naručenih animiranih reklama. Tijekom Drugog svjetskog rata, par se preselio u SAD, gdje je Alexéieff radio ilustracije i jednu reklamu pri kojoj je posredovao njegov obožavatelj, Norman McLaren. Nastavili su eksperimentirati nakon povratka u Pariz, 1950. Rezultat je bio ’iluzijska tijela’, efekt postignut povezivanjem izvora crteža (kromirana metalna kugla, koja sije kad je snažno osvijetljena) s oscilacijom složenog njihala. Alexéieff je koristio ovaj efekt u reklamama (Fumées, 1952). Između dugotrajnog rada na svom osobnom filmu Nos, Alexéieff ja napravio uvodnu animaciju za igrani film Orsona Wellesa Proces. 1972. Alexéieff se po prvi puta pojavio na festivalu animiranog filma, s filmom TSlike s izložbe (Zagrebački festival animiranog filma), ali nije dobio nikakvo priznanje za njega. No, to je bilo remek-djelo ne-narativne animacije, isprepleteno dobro izbrušenim vizualnim natuknicama s nezamislivim dinamičnim izumima. Nakon posljednjeg, najmanje uspješnog filma Tri teme, Claire Parker počela je pokazivati prve simptome raka kostiju u proljeće 1981. te je nakon mnogo patnje umrla u Parizu 3. listopada iste godine. Alexandre Alexéieff, shrvan, živio je još manje od godine dana. Umro je 9. kolovoza 1982.
ANALITIČKI SADRŽAJ: Portret umjetnika u mladosti; Les années de bohème; Ilustrirati ili stvarati; Cherchez la femme; Igličasti ekran; Igličasti ekran (dva); Igličasti ekran (tri); Noć na pustoj gori; Malo ih gleda, mnogi govore o njemu; Život u reklamnom filmu; U Ameriku i natrag; Iluzionistička tijela; Dva diva; Nos; Povratak Musorgskome; Mjesec na zalasku; Alexéieffova filmografija

Giannalberto Bendazzi